Kaszmir, Bliski Wschód, Afryka, Nikaragua i wiele innych miejsc to wciąż punkty zapalne, w których jest gorąco nie tylko z powodu klimatu. Wojciech Jagielski w książce „Strona świata” w ciekawy sposób opowiada o walkach o władzę, pieniądze i wpływy w najróżniejszych częściach świata.
Gdy dowiedziałam się, że ukazał się zbiór reportaży Wojciecha Jagielskiego „Strona świata”, pomyślałam, że jest to książka, którą MUSZĘ przeczytać. Nie czytałam dotychczas żadnej pozycji tego autora. Żeby nie było wątpliwości, chodzi mi tutaj o TEGO Wojciecha Jagielskiego. Zdaję sobie sprawę, że Jagielski napisał mnóstwo porządnych reportaży, ale z niewiadomego powodu jakoś tak zawsze mi umykały. Jednak teraz uroczyście postanawiam nie szukać wymówki tylko dopisać książki autorstwa Jagielskiego do swojej długiej listy zatytułowanej „koniecznie przeczytać”.
Przeczytawszy zdecydowaną większość książki „Strona świata” podjęłam decyzję, że napiszę wpis na blogu nie tylko o reportażu, ale przede wszystkim o jednej z lepszych książek, jakie ukazały się przez ostatnie dwanaście miesięcy.
„Strona świata” to zbiór tekstów Wojciecha Jagielskiego publikowanych przez lata w „Tygodniku Powszechnym”. Książa to skondensowany, pełny wiedzy opis historii najnowszej dziejącej się w kluczowych z wielu względów miejscach na mapie świata. Na potrzeby książki zostały wybrane te aktualne spośród licznych artykułów Autora. Warto wspomnieć, że żaden z tekstów nie jest dłuższy niż dwadzieścia stron, co zakładam może być dużym plusem dla niektórych. Jednak pomimo tego Autor nie traktuje poruszanych tematów „po macoszemu”.
Autor nie skupia się na konkretnym kraju czy obszarze, a raczej wędruje przez najróżniejsze rejony świata. Jest tam, gdzie dzieje się najwięcej. Opisuje też te konflikty, które działy się wcześniej i które mają ogromny wpływ na wydarzenia bieżące. Przedstawię subiektywnie wybrane najciekawsze z nich, nie zdradzając oczywiście wszystkich szczegółów, by nie psuć lektury samej książki.
Kaszmir – miejsce, które ma pecha
Książka zaczyna się opowieściami z Kaszmiru. Ta kraina to raj na ziemi, położony na terenie Indii, Chin i Pakistanu. Jest to miejsce przepiękne, jednak z trudną historią. Autor przedstawia jego historię między innymi na podstawie rozmów z przypadkowo poznaną rodziną zamieszkującą te tereny. Kaszmir to bez wątpienia miejsce, które „ma pecha”, gdyż cechuje się niekorzystnym położeniem geograficznym. Dookoła niego znajdują się same supersilne mocarstwa, w związku z tym nie ma możliwości dojścia do niepodległości.
Tak na marginesie to myślę, że losy takich problematycznych obszarów to wyjątkowo ciekawa część historii najnowszej. Weźmy chociażby Tybet (Akurat w „Stronie świata” nie ma o nim mowy, przynajmniej na razie nie trafiłam na rozdział o tym miejscu. Jednak gdyby ktoś był ciekawy, to odsyłam do mojego wpisu na temat bardzo dobrego filmu – ekranizacji książki na ten temat). Albo Kurdystan (Jestem w trakcie czytania ciekawej książki o tym rejonie, o której pewnie niebawem wspomnę na blogu).
Postkolonialne losy Afryki
Afryka nigdy nie przyciągała mnie z turystycznego punktu widzenia. Jednak jej najnowsza historia jest naprawdę ciekawa. W dużej mierze kontynent ten jest ukształtowany przez Europę, co niestety wciąż ma miejsce.
Autor na podstawie własnych wypraw, wiedzy i zdobytych materiałów przedstawia próby dochodzenia do niepodległości najróżniejszych krajów Afryki. Proces ten nie zakończył się i wciąż wybuchają kolejne walki o władzę. W Afryce dzieje się to w wyjątkowo burzliwy sposób. Autor wspomina nie tylko o Arabskiej Wiośnie i Egipcie za panowania Hosniego Mubaraka. Pisze o Kongo, Mozambiku i innych krajach, o których zbyt często nie wspomina się w mainstreamowych mediach.
Zaskoczyło mnie to, że w najróżniejszych afrykańskich krajach w ubiegłym stuleciu po najróżniejszych stronach konfliktów często walczyły osoby „poszukujące wrażeń”, „powojenni rozbitkowie” i osoby, które nie miały co ze sobą począć gdy skończyła się druga wojna światowa. Niestety mieli oni ogromny wpływ na to co tam się działo i dzieje nadal. Wspomniane kraje (i wiele innych) po drugiej wojnie światowej stopniowo uniezależniały się, raczej tylko formalnie, od kolonialistów. Losy mieszkańców tych terenów zależały tylko od tego kto akurat dojdzie do władzy, co często było loterią.
W tym temacie autor opisuje także trudną dyplomatyczną walkę Afryki o odzyskanie dzieł sztuki zrabowanych przez zachodnią Europę podczas kolonializmu.
Etiopia a koronawirus
Jaki związek z koronawirusem ma Etiopia? Otóż z tego kraju pochodzi Tedros Adhanom, który „zarządza” Światową Organizacją Zdrowia. Autor „Strony świata” jeden rozdział poświęca właśnie jemu w kontekście służby zdrowia w Etiopii i całej Afryce i oczywiście nie zapominając o słowie roku „koronawirus”, przez które (albo dzięki któremu) wspomniany już Adhanom zdobył popularność i rozpoznawalność.
Autor nie skupia się na tym, czy szef WHO skutecznie rozwiązuje problem borykający cały świat. Raczej przedstawia ścieżkę, jaką pokonał ten człowiek aby dotrzeć na to stanowisko. A trzeba przyznać, że jest ona naprawdę ciekawa.
Stolice świata
Autor przedstawia losy najróżniejszych stolic na świecie. Bardzo zaciekawiła mnie część książki poświęcona przenoszeniu stolic. Z jakich powodów przenosi się stolice lub poważnie myśli się o tym? Z najróżniejszych!
W Indonezji, Egipcie czy Nigerii stolice zmieniły się w „urbanistyczne potwory, coraz trudniejsze do życia, za to niemożliwe do naprawienia, wymykające się spod wszelkiej kontroli”. Niektóre stolice zostały wybudowane na terenach podmokłych, co po szczelnym wybetonowaniu miast i zapełnieniu wieżowcami powoduje, że grunt pod nimi stopniowo opada co grozi zalaniem miasta.
W wielu krajach przenoszenie stolic jest brane pod uwagę ze względu na nierównomierne zagospodarowanie terenu kraju i rozłożenie bogactwa, co staje się problematyczne w ogromnych państwach jak chociażby Indonezja. Autor zastanawia się, czy formalne przeniesienie stolic w inne miejsca rozwiąże takie problemy panujące w obecnych stolicach jak dostęp do czystej wody i prądu oraz czy zagwarantuje to dostęp do odpowiedniej liczby mieszkań ludziom, którzy tam mieszkają.
Te rozważania zestawia ze statystykami, według których w najbliższych latach liczba mieszkańców miast gwałtownie poszybuje do góry.
Azja – rodzinne imperia
Wpis zaczęłam o Azji i na niej zakończę. Spośród omawianych przez Autora krajów warto wspomnieć o dwóch: Uzbekistanie i Omanie. Byłam bardzo ciekawa opowieści o tych krajach, gdyż są one dla mnie praktycznie nieznane. Autor omawia je w różnych rozdziałach i z innych perspektyw, jednak znalazłam punkt zaczepienia – rodzina.
Uzbekistan Autor opisuje w kontekście omawianej „księżniczki”, czyli córki bogatego władcy. Tworzy ona rodzinne imperium, oparte na wpływach w kluczowych sektorach gospodarki. Staje się najbardziej wpływową celebrytką w kraju. Na pewno ułatwia jej to, a wręcz umożliwia, pozycja ojca.
Z kolei Oman – „oaza spokoju” Bliskiego Wschodu – został przedstawiony w zupełnie innym świetle. Autor podkreśla, że i w tym kraju rządy sprawują członkowie rodziny sułtana Kabusa – przed nim był jego ojciec, a obecnie, od stycznia bieżącego roku, sprawuje władzę jego kuzyn. Autor opisuje Oman pod rządami sułtana Kabusa. Podkreśla jego zręczne manewrowanie w świecie dyplomacji. Kraj ten unika wojen i niepotrzebnej utraty sił, a znajdując się w takim miejscu jest to niebywałą sztuką.
Podsumowanie
Opisane zagadnienia to tylko mały fragment całej gamy poruszonych przez Autora tematów. Książka to ogromna porcja wiedzy. Moim zdaniem zabierając się za „Strony świata” warto mieć podstawową wiedzę geograficzno-polityczno-historyczną lub mieć pod ręką źródło internetu by móc sprawdzać chociażby położenie krain geograficznych i miast. Książkę warto smakować, a nie pochłaniać na jeden raz, gdyż wtedy na pewno zatrzyma się wiedzę na dłużej.
Cieszę się, że jeszcze kilka rozdziałów przede mną, że książka się jeszcze nie skończyła. Jednak wiem, że nawet jak się skończy to nie oznacza to, że moje zainteresowanie tymi tematami również się zakończy. Wręcz przeciwnie!
Na podstawie lektury książki można wysnuć wiele przemyśleń. Niezależnie od miejsca na świecie ludzi ciągnie do sławy, władzy i pieniędzy. Wpływy jakie osiągają, zgodnie z opracowanym planem lub przez zupełny przypadek, bardzo często ich zmieniają. Było to widać chociażby na przykładzie żony Nelsona Mandeli (nigdy wcześniej o niej nie słyszałam!), która miała znaczący wpływ na ukształtowanie się historii RPA. Zaciekawiły mnie przypadki, dzięki którym doszli do władzy Hosni Mubarak w Egipcie i Adhanom w WHO (proszę o wybaczenie za zestawienie tych dwóch osób, ale ze względu na bliskość geograficzną tych krajów nie mogłam się powstrzymać).
Moim zdaniem historia najnowsza to fascynująca dziedzina. Warto odkrywać kolejne karty historii, zwłaszcza tej najnowszej, która ma ogromny wpływ na to co dzieje się dookoła nas, w tej bliższej i dalszej „okolicy”. Muszę przyznać, że brakowało mi takiej pozycji jak „Strona świata”. Ta książka sprawia, że chce się wiedzieć jeszcze więcej.